Artikelen door Ineke Mok

Frederik Taunay in Haarlem

Toeval bestaat niet, toch? Want juist op de dag dat aflevering 2 van Geboeid te zien was, kregen wij, Dineke Stam en ik, Fredrik Taunay in het vizier tijdens ons onderzoek voor het boek Haarlemmers en de slavernij (2020). De familie Taunay was eigenaar van plantage Het Vertrouwen in Suriname, die in de documentaire bezocht […]

Johanna, persoon en personage – Aflevering 2

Wilde Stedman Johanna wel meenemen naar Europa? Die vraag heeft mij lang bezig gehouden, ook nadat het stripboek over Quaco, Stedman’s zogeheten futuboi klaar was. Die vraag stel ik aan de orde in deze tweede aflevering. Daarna ga ik verder in op de liefde tussen Stedman en Johanna, hun verlangens en belangen. En wie nam […]

Reisde Quaco mee door Groot-Britannië?

Dacht ik alle afbeeldingen van John Gabriel Stedman inmiddels wel onder ogen te hebben gehad. Niet dus. Deze week zocht ik digitaal naar een afbeelding uit zijn Surinaamse reisverslag, verschijnt bij de derde ‘hit’ deze aquarel van Stedman. Hijzelf zo te zien links, lekker relaxed in de roeiboot, met naast hem een vrouw, in gezelschap […]

‘Stilleven met Moor’ – A Global Table?

Zo, die uitnodiging van het Frans Hals Museum voor de tentoonstelling kwam binnen! Door het schilderij van Jurriaen van Streeck had die meteen mijn aandacht. Een heftig schilderij, een pijnlijk en wreed schilderij omdat ik de man niet los kan zien van slavernij, geweld, ontheemding en vernedering. Het schilderij zelf is een exponent van vernedering. […]

Waarom ging Quaco naar Batavia?

Twee intrigerende vragen rond Quaco’s leven in Nederland zijn onbeantwoord gebleven: (1) waarom werd hij in 1792 door de familie Torck van Rosendael weggestuurd? (2) wat gebeurde er tussen Quaco’s ontslag en zijn vertrek op 29 november 1792 als VOC-matroos naar Batavia?

Strip over Quaco’s leven op Surinaamse scholen?

Je kon een speld horen vallen  – 75 studenten van de christelijke pedagogische academie in Suriname en hun docenten lazen in het stripboek Quaco – leven in slavernij. Bijna een wonder dat het zover is gekomen. Want het zat mijn Surinaamse partner, de Stichting Projekten (bekend van de Surinaamse kinderboekenfestivals) en mijzelf niet mee. Afgelopen […]

Slavernij in de Republiek 2 – Quaco was in Bergen op Zoom niet de enige

John Gabriel Stedman (1744-1797) is vermaard om zijn geïllustreerde reisverslag van Suriname: niet eerder had iemand zo openlijk het geweld tegen slaven in beeld gebracht. [1]  Minder bekend is dat Stedman ook melding maakt van slaven in Bergen op Zoom. Dat doet hij niet in zijn reisverslag, maar in zijn dagboek uit 1778.[2] Hier zet […]

Quaco in Zutphen en Bergen op Zoom

In het kort Legerkapitein John Gabriel Stedman (1744 -1797) nam zijn futuboi of lijfknecht Quaco in 1777 mee van Suriname naar Nederland. In een konvooi van zes schepen met manschappen en een lading koffie, katoen en cacao arriveerden ze eind mei op de rede van Texel. In zijn reisverslag of Narrative beschrijft Stedman hoe ze […]

‘Le swarte Willem’

Morgen toont het Gelders Archief tijdens de open dag archiefstukken waarin Willem Stedman voorkomt, die in Suriname Quaco werd genoemd. Eén van de zes vitrines is hiervoor speciaal ingericht! Daarin ligt als het goed is ook een Franse brief, waarin Willem wordt genoemd. Dat ik voor mijn zoektocht naar Quaco in het Gelders archief moest […]

Mensenrassen? Ja. In schoolboeken bestonden ze tot eind vorige eeuw

Schoolboeken zijn belangrijk voor de invulling van ons ‘cultureel archief’, ze vormen de patronen waarop we naar de wereld kijken, de patronen in ons denken, onze houding en emoties. Die invloed geldt zeker voor de vorige eeuw waarin televisie al wel maar internet als informatiebron nog nauwelijks betekenis had. Het begrip cultureel archief is geïntroduceerd […]

Quaco op Java, met nota absent

Het duurde even voor ik het zeker wist: Quaco, ooit de zogeheten futuboi of persoonlijke slaaf van John Gabriel Stedman in Suriname, monsterde in 1792 aan op het VOC-schip IJsselmonde. Het lag gereed in de rede van Goederede in Zuid-Holland en zou vertrekken naar Batavia, nu Djakarta, de hoofdstad van Indonesië. In het soldijboek van […]

Lesboek Kind aan de Ketting – aanbod

De tentoonstelling Kind aan de Ketting: opgroeien in slavernij is weer opgebouwd. Nu in Fort 1881 te Hoek van Holland. 24 Augustus aanstaande is de opening. Bij deze tentoonstelling heb ik ooit in opdracht van NiNsee het gelijknamige lesboek gemaakt. Stapels liggen er nog in mijn kantoor en zo ook bij Dineke Stam, de gastconservator: […]

Slavernij in achttiende-eeuwse kranten. Een impressie

[i] Met de zoekterm ‘slaven’ krijg je via het digitale historische krantenarchief van de Koninklijke Bibliotheek direct fragmenten van de Nederlandse slavernijgeschiedenis voorgeschoteld. Dat deed ik voor het eerst in 2012 toen nog lang niet alle kranten waren gedigitaliseerd. Ik werkte in die tijd aan het levensverhaal van Quaco (± 1760 – na 1795), ooit […]

‘Juf, was dat écht zo?’ Mijn onderzoek uit 2011 over de lessen slavernij – het stripboek over Quaco als antwoord

In 2011 interviewde ik zestien geschiedenisdocenten van Amsterdamse VO-scholen over hun lessen slavernij. Dit deed ik in opdracht van de gemeente Amsterdam. Aangezien nog steeds vraag lijkt te zijn naar dit inmiddels wel wat oude onderzoek, heb ik het nu als pdf hierbij gevoegd. Wie wil, kan het downloaden. DMO Educatie & Slavernij, Mok-Cultuursporen 290411 Mijn belangrijkste […]

Quaco – Leven in slavernij

  Als ik tegenwoordig door de Haarlemse Kleine Houtstraat fiets, minder ik automatisch vaart bij stripwinkel Sylvester: even kijken of ie er nog staat… en ja hoor, al twee maanden prijkt daar strip Quaco-Leven in slavernij in de etalage. Voor deze strip verzorgde Eric Heuvel de tekeningen. Ikzelf deed het onderzoek naar Quaco en schreef […]

Maria Zara Johanna uit Guinea

Het kon in 2013 niemand zijn ontgaan: 150 jaar afschaffing slavernij kreeg volop aandacht. Wat was er veel te doen, te zien en te lezen over slavernij. Wat een prachtige boeken, tentoonstellingen, interessante lezingen, voorstellingen, mooie opera’s, een stadsroute in Haarlem, in Amsterdam de Black Heritage Tour, Keti Koti Tafels, Mapping slavery… En dan zie […]

Dat gebeurt me niet vaak na een voorstelling. Dat ik direct nog een keer wil gaan. Het overkwam me vorige week bij Tambú, a Freedom Song, van Het Volksoperahuis. Boeiend, confronterend, humoristisch en muzikaal een feest. Wat een gedreven acteurs en wat een goed verhaal. Prachtige zangers, onder wie Ezaline Calister. Twijfel je? Kijk dan op http://www.youtube.com/watch?v=HmI8uEPTrNs En […]

Hoezo, Haarlem & Slavernij? Internationaal – een gedeelde erfenis

Al jaren probeert  Miriam Rasoelbaks uit Haarlem (NL)  te achterhalen welke relatie er precies heeft bestaan, behalve in naam, tussen Haarlem in Nederland en het dorp Haarlem in Suriname, onder Lelydorp. Was het terrein ooit een plantage van een Haarlemmer? Bekend is dat er een glasfabriek heeft gestaan, en een baksteenfabriek. Nu wonen er Saramaccanen. Miriam […]

Afrikaanse bediende?

Met mopperen in je blog maak je geen vrienden. Dat doe ik daarom niet. Maar verbazen doe ik mij wel. Mary Stuart in vol ornaat, prijkt op het affiche van Paleis het Loo (excuus, haar hoofdtooi paste niet helemaal hier). Daar zullen Meesters uit het Mauritshuis te zien zijn. Een van de meesters is Adriaan […]

Aquarellen van Suriname online!

De Parbode toonde in 2010  al een paar aquarellen van Louise van Panhuys. Sinds maandag staan ze online. 88 aquarellen van vooral planten en landschappen van Suriname in de jaren 1811 en 1816. http://sammlungen.ub.uni-frankfurt.de/panhuys/content/titleinfo/4989838 Op het werk hierboven moet je even zoeken: mensen staan rechts vooraan. Maar via de link hierboven zie je ze prima. […]

1 foto, veel verhalen

Deze foto is gemaakt door Robert Soublette en zijn zoon Tito. Rond 1900 waren zij dé fotografen van Curaçao. Ik kwam de foto tegen in de collectie van het KIT, het Koninklijk Instituut voor de Tropen. De foto is gemaakt ter gelegenheid van de viering van 25 jaar afschaffing van de slavernij. Of zoals het […]

8 Maart – Internationale Vrouwendag

Drie vrouwen tegen slavernij en onderdrukking Op deze internationale vrouwendag aandacht voor drie bijzondere vrouwen. Alle drie leefden ze in slavernij en alle drie verhieven zij rond 1850 hun stem tegen de slavernij en onderdrukking, in Ohio (VS), in Sierra Leone en op Aruba. Afrikaanse vrouw getuigt tegen haar ‘eigenaar’ Deze titel slaat op tekening […]

Alle namen van Britse slaveneigenaren online

De afschaffing van de slavernij door de Engelsen in 1833 was, net als in Nederland dertig jaar later, een enorme bureaucratische operatie. De slaven-eigenaren eisten schadevergoeding, omdat zij hun eigendommen (lees: slaven) verloren. Hun eis werd ingewilligd. De namen van alle 3.000 Britse eigenaren van toen, staan nu online. Met daarbij het exacte bedrag dat […]

Drie minuten genieten

http://vimeo.com/54045631 Een vrolijk filmpje, met gebreide truien in de hoofdrol. Loes Veenstra breide 500 truien die niemand ooit had gedragen. Tot ze onderwerp werden van een kunstzinnig project in Rotterdam, met Christien Meindertsma. De hele buurt aan de trui. Gauw kijken en geniet! Meindertsma maakte er een kunstboek bij.  Ook prachtig. Zie: dnacharlois.nl

1 tot 10 lesuren voor slavernij op Amsterdamse VO-scholen

In Amsterdam besteden docenten geschiedenis 1 tot 10 lesuren aan het onderwerp slavernij.  Soms krijgt de slavernij in de Verenigde Staten meer aandacht dan de Nederlandse slavernijgeschiedenis.  En dat is ook zo in de schoolboeken. De ene methode besteedt relatief veel, de andere weinig aandacht aan de slavernij (zie tabel hieronder). Suriname komt in de […]

Zielenzorg en zielenmoord. Peerke Donders en de Slavernij

De tentoonstelling Zielenzorg en zielenmoord werpt nieuw licht op het leven van de zalig verklaarde pater Peerke Donders.  Hij reisde in 1842 naar Suriname om er bekeringswerk te verrichten. Bovendien zorgde hij voor de leprozen van Batavia, aan de Coppenamerivier. In het Peerke Donders Paviljoen te Tilburg is deze tentoonstelling nog tot oktober te zien. Op […]

De kroon van de koning

’s Schip de Rachel, Schipper Pieter Gysbertz Hinke was van Ardra, met 445 Slaven tot Curassau gearriveert, zynde maar 15 daer van op de reys gesturven. Aldus een van de scheepvaartberichten in de Amsterdamse Courant van 22 januari 1692. Het lot van 445 mensen in 1 zin samengevat. Met een geruststelling voor de lezer: er […]

Coffy van Berbice – leider van de eerste grote slavenopstand

Gisteren, 10 oktober, was het Dag van de Marrons. Sinds 1974 wordt op deze dag de vrijheidsstrijd herdacht van de Marrons in Suriname en Frans Guyana tijdens de slaventijd. Die dag is niet willekeurig gekozen: op 10 oktober 1763 tekende het koloniale gezag van Suriname de vrede met de Ndyuka’s.  Deze dag is misschien niet […]

De 200 slaven van Willem III

Dat een aantal Oranjes en Nassaus zich graag liet vergezellen door Afrikaanse bedienden, is bekend. Evenals hun betrokkenheid bij de slavernij. Niet zo bekend is dat in 1688 een leger van 200 ‘zwarten van plantages van de Nederlanden in de Amerika’s’ deelnam aan de grootse invasie van stadhouder Willem III in Engeland. Achtergrondinformatie heb ik […]

Afterlife verlengd tot 10 september

Naar een begraafplaats ga je doorgaans niet voor je lol. Maar de kunstwerken die Tot Zover toont, horen wel op die plek, in dit geval op de Oosterbegraafplaats. Een prachtig park met bijzondere graven, waar de kunstwerken goed tot hun recht komen, zeker als de zon schijnt. Ik ken de tentoonstelling Afterlife omdat ik hiervoor […]

Beeldje van Gétho

Dit kunstwerk staat in het Afrikamuseum. Het heeft het formaat van een speelgoedpop. Onder de pop met ketting zie je nog een stukje van een soort hoofd, gemaakt van een wit plastic bakje. k zag het in het museum op 8 juli, terwijl buiten Keti Koti werd gevierd. Sindsdien laat het beeld mij niet los. Een […]

Layers of being – Op naar het Lange Voorhout

Een reusachtige gestalte van rode klei, stenen en stro. Dit beeld, Layers of Being, van Angus Taylor staat op de Lange Voorhout in Den Haag en maakt deel uit van The Rainbow Nation, een tentoonstelling van Zuid-Afrikaanse kunstenaars. Aan dit beeldhouwwerk kun je onmogelijk voorbijlopen. Dat komt niet alleen door zijn omvang. De houding van de […]

Ik kogt een Slavinnetje, oud 10 a 11 jaaren

Hollandse kooplieden en gezagsdragers van de VOC in Azië lieten zich graag bedienen door slaven, afkomstig uit Afrika of dichterbij, uit Azië zelf. Dat onder hen kinderen waren, is te zien op het schilderij hierboven van Geleyns de Jongh uit 1674. Rechts vooraan staat een kleine jongen, achter hem een jongen met parasol, Slavernij, heel […]

Six Yards. Guaranteed Dutch Design

Meer culturele omzwervingen zijn bijna ondenkbaar.  De batik hoort bij Zuid-Oost Azië en dus ook bij Indonesië. Traditioneel kleden mannen en vrouwen zich in deze fraai ‘beschilderde’ stoffen. De batik is ook in Nederland al eeuwen bekend als typisch Indonesisch. Nederlands-Indië was immers eeuwen lang in Nederlandse handen. Halverwege de negentiende eeuw werden ook in […]

Pracht Glossy

Honderd doeken heeft Boutaïnne Azzabi. In alle kleuren, materialen, voor elke gelegenheid of stemming. Honderd portretten van Boutaïnne telt de glossy, met over elke doek een klein verhaaltje.  Naast Boutaïnne haar moeder en haar zus, die over hun keuze vertellen. Verder komt een taxichauffeur aan het woord (‘net als een pet of een ander kledingstuk: […]

Gespot in het Frans Hals Museum

Dit schilderij is te zien in de tentoonstelling Feesten in de Gouden Eeuw. Het heeft een prominente plaats gekregen en trekt bij binnenkomst direct de aandacht. Toen Hanneman het portret maakte, was Mary Stuart al vier jaar dood. Dat ze wel van een feestje hield, toont hij door Mary Stuart te schilderen in de kleding […]

De Slavernij Junior (2)

Slaven? Goedkope arbeidskrachten bedoel je! Over De Slavernij is al veel gezegd. Over de De Slavernij Junior nog weinig. Aanvankelijk wilde ik mijn mond hier ook over houden. Ik vond het ongepast om als auteur van het boekje Kind aan de Ketting (NiNsee 2009) commentaar te leveren op het werk van collega-educatoren. Natuurlijk zou ik […]

De Slavernij Junior (1)

Wij van de Slavernij De rap over slavernij komt direct binnen. Begeleid door ontroerende beelden van slavernij, nu en toen. Presentator Lisa Wade zet in: ‘400 Jaar geleden begon de Gouden Eeuw voor de Republiek der Nederlanden’. We zien drie jongens op de replica van een slavenschip. Ze fantaseren over hun voorouders: zijn zij hierop vervoerd? […]

Bagels

Bagels. Broodjes met een gat erin. Glad als op de foto of bestrooid met maanzaad, komijn of kummel. In bijna elke stad in Nederland kun je ze tegenwoordig eten in speciale bagelshops. Zoals in de Verenigde Staten, maar dan gezelliger. Daar komen de bagels ook vandaan, zoals de croissantjes en stokbroden uit Frankrijk, een paar […]

Rozenkrans. Het begon in India.

Voor gebed en rust http://www.jmberlin.de/osk/glaubenssachen/abzaehlen_de.php Een minuutje of twee voor dit filmpje van het Joods Museum in Berlijn. In de 1e eeuw na Christus in India. Daar werd voor het eerst (waarschijnlijk) gebeden met een kralensnoer. Eeuwen later gebruikten moslims een variant hiervan. Katholieken op hun beurt maakten van de islamitische gebedssnoer hun rozenkrans. Met […]

Willem V op de Haagse kermis in 1781

Hendrik van Pothoven schilderde in 1781 de kermis in Den Haag. Een levendig tafereel, met vooral sjiek geklede mannen, vrouwen en kinderen. Onder de bezoekers bevinden zich Willem V en Wilhelmina van Pruisen met hun kinderen. Je moet even zoeken, maar ze lopen ongeveer in het midden achterin. Achter de familie zie je drie lakeien. […]

Paul Auster – jezelf en die ander

Niemand heeft toegang tot zichzelf… ‘(…) Misschien bestaan we voor onszelf, soms hebben we zelfs een vaag idee wie we zijn, maar in feite weten we nooit iets zeker en naarmate ons leven voortschrijdt worden we alsmaar ondoorgrondelijker voor onszelf, ons alsmaar sterker bewust van onze eigen onsamenhangendheid. Niemand kan de grens tussen zichzelf en […]

wereldwijde rok

De wereldwijde rok, gemaakt door 25 vrouwen. Allen hebben hun geboorteland verlaten, ze zijn gevlucht of geëmigreerd en wonen nu in en rond Den Haag. Elke zak werd een persoonlijk document, vol herinneringen. Aan de buitenkant een borduurwerk, binnenin een verhaal of gedicht. Wie wil, ziet en leest persoonlijke verhalen. Een prachtidee, met een prachtresultaat. […]

Berni Searle. Gaat dat zien.

Het kan nog tot 16 oktober. De tentoonstelling Interlaced van de Zuid-Afrikaanse Berni Searle in Arnhem, het museum voor moderne kunst. Snow White In een lege ruimte, aan weerszijden zit Searle op de grond, in een vlek van licht, geprojecteerd op de muur. Naakt. Searle links kijkt naar beneden, Searle rechts kijkt je aan. Meel […]

www . homo lesbi op school . nl

Alle kinderen op de basisschool lesgeven over homoseksualiteit? Een mooi streven. En het kan! Als vanaf dit studiejaar elke pabo-student een bezoek brengt aan www.homolesbiopschool.nl. Dit is een digitale lessenserie over homoseksualiteit, speciaal ontworpen voor de pabo-studenten. Rolpatronen komen aan bod, feiten en meningen over seksuele diversiteit. Docenten delen hun ervaringen en succesvolle lessen. Studenten […]

Boekje over slavernij op Surinaamse scholen

Dit jaar gebruiken leerlingen in Suriname het lesboekje Kind aan de Ketting: opgroeien in slavernij – toen en nu. Dit boekje maakte ik in 2009 bij de gelijknamige tentoonstelling. Op de site www.kindaandeketting.nl staat de docentenhandleiding, met actuele werkvormen en achtergrondinformatie. Wil je een kijkje nemen in het boekje? Ga dan naar mijn site, www.cultuursporen.nl