Hoezo, Haarlem & slavernij? gratis route-‘booqi’ / tentoonstellingen / lezingen

Woon je in Haarlem, dan heb je deze vrouw misschien al gezien. In de krant, in de HRLM, of in de stad. Zij is Susanna Dumion, boegbeeld van HOEZO, HAARLEM & SLAVERNIJ? Susanna Dumion staat op de omslag van de gratis Stadsroute, met korte verhalen op 25 locaties die verbonden zijn met het Haarlemse slavernijverleden. Te verkrijgen bij de musea in de binnenstad en het Noord-Hollands Archief.

Portret van Petronella van den Burch met onbekende man. Frans Hals Museum.

De  musea in de binnenstad tonen tot 30 september objecten, prenten en schilderijen. In het Archief is een uitgebreide tentoonstelling ingericht. Verhalen van Haarlemmers die zich verbonden voelen met het slavernijverleden zijn te lezen en te horen in het ABC en het Archief. Verder zijn er lezingen, en kun je ook met een gids de route lopen. Zie ‘activiteiten’ onder www.noord-hollandsarchief.nl/slavernij

Susanna Dumion 

Susanna Dumion (hierboven) is geboren in 1713 in Paramaribo, zeer waarschijnlijk in slavernij. In 1818 overleed zij als vrije vrouw in Haarlem. Ze woonde aan de Kleine Houtstraat, tegenover Soelaart. Van heel weinig Afro-Surinamers zijn portretten gemaakt. Van Susanna Dumion wel, omdat rond 1800 alle Haarlemse honderdjarigen met een portret werden vereerd. Haar portret en andere prenten zijn te zien in het Teylers Museum. Haar woonadres zit in de stadsroute.

Fascinerende bronnen 

Met Dineke Stam verrichtte ik het onderzoek. Het Noord-Hollands Archief deed mee en het Bureau Discriminatiezaken, feitelijk de initiatiefnemer. Het werd een gezamenlijk project.

De rol van de Haarlemse gebroeders Coymans in de slavenhandel kenden we. Een van hen bouwde landhuis Duin en Kruytberg. Maar dat ons korte onderzoek zoveel interessante verhalen, documenten en afbeeldingen zou opleveren, heeft ons verrast: een  huwelijksknipsel met zogenaamde morenhoofden, plantageboeken, de acte met verkoop van de slavin Nannie in het archief van de aartspriesters van Holland en Zeeland, de aandelen van Haarlemmers in de WIC en VOC, onder andere van Haarlemse burgemeesters, de slavenschepen.

Knipsel gemaakt voor het huwelijk van Jan van Vollenhoven en Helena Hodshon. De Hollandse Leeuw links en drie ‘morenhoofden’ rechts. Noord-Hollands Archief.

Christiaan – Dapfne – Belluna – Saria 

We zochten vooral naar namen van degenen die in slavernij werden gehouden. We vonden Belluna, we vonden Saria en Dapfne, lijfeigenen (slavinnen) uit Indonesië. En we vonden Christiaan van der Vaart. Meegekomen met planter Jan Justus Swaving, hier in Haarlem gedoopt en vrij verklaard. Eenmaal terug in Berbice (nu deel van Guyana) bleken  ‘zijn papieren’ niet in orde. Dit is af te leiden uit een getuigenis van 8 Haarlemmers die bijeenkomen in het huis van Christina Swaving, ‘gescheiden huisvrouw van Enschedé’ aan de Jansstraat. Zij verklaren officieel dat Christiaan van der Vaart wel degelijk in Haarlem zijn vrijheid heeft verworven. Hier, in Haarlem, werd zijn naam genoemd, nu tweehonderd jaar geleden.

Herlein (1718) vermeldt Ossnabrugs linnen en Haarlems  bontje, stof gedragen door tot slaaf gemaakten in Suriname.

Haarlems textiel

Dineke en ik kwamen het schip Haarlem tegen, met 200 Afrikanen vertrokken vanuit het West-Afrikaanse slavenfort Elimina, op weg naar Brazilië. We weten meer over Haarlems bontje, een geruite stof. Of over het Haarlems streepje. Beide in Haarlem geweven, en onder meer gedragen door tot slaaf gemaakten in Suriname. Haarlems textiel lag ook in het slavenfort Elmina opgeslagen, aan de kust van West-Afrika in het huidige Ghana. Dat blijkt uit de inventarisatie van de depots van Elmina door de Haarlemmer Jacob Ruychaver. Hij was er gouverneur-generaal. In juni vierde hij daar de Haarlemmer kermis door zijn soldaten en slaven een beest te geven voor de slacht.

Ons werk zit er bijna op. We verzorgen een lezing op 23 september en dromen verder van een catalogus, waarin we al onze bevindingen en actuele verhalen vastleggen.Je kunt zelf de stadsroutes lopen, alleen, in een eigen groep of onder leiding van Dineke. Kijk op de site van het Noord-Hollands Archief voor alle activiteiten en hoe je je kunt aanmelden. Luister naar verhalen in het slavenhuis in het ABC, bezoek een van de musea in de binnenstad. Want ook dan al komt de geschiedenis van slavernij verrassend dichtbij.

www.noord-hollandsarchief.nl/slavernij

De stadsroute is een booqi, op te vouwen tot formaat broekzakje.