Bagels

Bagels. Broodjes met een gat erin. Glad als op de foto of bestrooid met maanzaad, komijn of kummel. In bijna elke stad in Nederland kun je ze tegenwoordig eten in speciale bagelshops. Zoals in de Verenigde Staten, maar dan gezelliger. Daar komen de bagels ook vandaan, zoals de croissantjes en stokbroden uit Frankrijk, een paar decennia eerder.  Maar hoe kwamen de Verenigde Staten aan de bagels?

Van Oost-Europa naar de VS
Volgens Claudia Roden, van het alom geprezen kookboek ‘De joodse keuken’, is Zuid-Duitsland de bakermat van de bagels. Maar in de Poolse Shtetl werden ze echt populair. Joodse venters en soms kinderen verkochten de broodjes aan stokken of in manden. Aan die straathandel kwam rond 1900 een einde door de pogroms (jodenvervolgingen). Joden uit Oost-Europa vluchtten naar de Verenigde Staten en Canada en West-Europa. Voortaan werden de bagels verkocht in de straten van Manhattan, en ook in London.

Levenscyclus
Nog even terug naar Claudia Roden. Volgens haar betekent Bagel in het Duits ‘armband’.  Ik betwijfel of dit klopt. In mijn woordenboek Duits komt Bagel niet voor, evenmin Bägel of Begel. In het Jiddisch bestaat Bagel in ieder geval als Beygle. Volgens de site van de Goudse Bagel verwijst Bagel naar Beugel. Het broodje werd voor het eerst gemaakt in 1683 voor Jan Sobieski, de Poolse koning, omdat hij Oostenrijk had behoed voor een Turkse aanval. De Poolse koning was een vermaard ruiter. Daarom kreeg het broodje de vorm van een beugel, of Bagel.  Zou kunnen.
De symbolische betekenis die Roden beschrijft, lijkt wel aannemelijk. Bagels symboliseren door hun vorm de levenscyclus. Ze zouden kwade ogen afweren en geluk brengen. Daarom werden ze gegeten, met gekookte eieren, bij een besnijdenis, begrafenis of bevalling.
Op haar route van de Verenigde Staten naar Europa heeft de bagel die betekenis verloren, althans bij de bagelshop. Maar met deze laatste tocht is een nieuwe cirkel getekend. Bagels worden in Berlijn verkocht. Nog een stukje meer oostwaarts, naar Polen, en de cirkel is weer rond.
Maar hoe zit het eigenlijk met de Turkse Bagel?

2 antwoorden
  1. Has Oushoorn
    Has Oushoorn zegt:

    Ha die Ineke,
    Hé joh, wat doe jij ( stuk voor stuk ) mooie, zinnige en hartverwarmende dingen allemaal! Pet af!
    We blijven dit graag volgen!
    ‘n groet van Has ( van scrapstore Mooizooi, je gaf me op de ‘jaardag van Gerda Groot de tip, ‘n blog onder de website te hangen! Dankjewel nog daarvoor; goeie tip! )

    Beantwoorden
  2. Karen Polak
    Karen Polak zegt:

    Een kleine taalkundige en historische aanvulling uit ‘Koosje Nederlands’, Joodse woorden in de Nederlandse taal (Van de Kamp en Van der Wijk).
    Beigl betekent in het Jiddisch letterlijk boogje (ringetje). In het lemma beigel wordt vermeld dat je beigels al in de oudheid tegenkomt, gedragen op een stok; de Statenbijbel noemt ze stokbrooden. Op afbeeldingen zijn brood dragende mannen uit de tijd dat de joden slaven warin in Egypte te zien. In de 17de eeuw worden ze in annalen van de stad Krakau vermeld. Ook de geschiedenis van de armsten van de armsten (de beigelbakkers) laat cultuursporen na. Ik blijf de blog nu met plezier volgen.
    groet, Karen Polak

    Beantwoorden

Plaats een Reactie

Meepraten?
Draag gerust bij!

Laat een antwoord achter aan Karen Polak Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *