Ik kogt een Slavinnetje, oud 10 a 11 jaaren

Geleynsz de Jongh, directeur van de handel in Perzië en extra-ordinaris van de Raad van Indië (Stedelijk Museum Alkmaar). Twee Afrikanen bedienen hem. Waarschijnlijk zijn ze als slaven verhandeld door de VOC.

Hollandse kooplieden en gezagsdragers van de VOC in Azië lieten zich graag bedienen door slaven, afkomstig uit Afrika of dichterbij, uit Azië zelf. Dat onder hen kinderen waren, is te zien op het schilderij hierboven van Geleyns de Jongh uit 1674. Rechts vooraan staat een kleine jongen, achter hem een jongen met parasol,

Slavernij, heel gewoon
En dan zomaar een bericht in de Middelburgse Courant van 10 july 1777, dat ik (bijna) bij toeval onder ogen kreeg. Het is een fragment van een brief, een jaar eerder verzonden vanuit de handelspost van de VOC te Bengalen.
De briefschrijver stelde de werking van inenting tegen de pokken ter discussie. Een onderwerp dat direct de belangstelling van de lezers moet hebben gewekt: eind achttiende eeuw bezweken in Europa nog 400.000 mensen aan de pokken (quest.nl).
Ook in Bengalen maakte het virus dodelijke slachtoffers:

‘In April jongstleeden heeft alhier, op een alleryslykte wys, gewoed de kinderziekte, ten mynen huize; zynde 8 myner Slaaven daar aan geweest, en 4, van hun gestorven. Wy waren zeer bedugt, de besmetting in huis zynde, voor onze 3 Dogtertjes, die de Hemel egter hier voor, gunstig, heeft bewaard.‘

De briefschrijver had, zo schrijft hij verder, in 1770 zelf zijn zoontje besmet. Daarom kocht hij een meisje dat was ingeënt:

‘Ik kocht een Slavinnetje oud 10 a 11 jaaren, die de kinderpokjes waren ingeënt.’

Hij zou haar nu met gerust hart op zijn kinderen laten passen. Maar het meisje werd wel degelijk ziek. Daarom, besloot de schrijver, zou hij zijn kinderen niet laten inenten.

Kinderen als proefkonijn
Het bericht maakt allereerst pijnlijk duidelijk hoe gewoon slavernij was, ook in ‘de Oost’. Voor de krantenlezers in de Republiek was het geen nieuws.
De kwestie van de inenting is daarbij ook nog eens heel merkwaardig. Het meisje is ingeënt, maar de eigen kinderen niet.
Hoe kan dat? Want tegen de pokken bestond in 1770 nog geen vaccin. Volgens wetenschapinfonu.nl werd vaccinatie pas na 1800 ontwikkeld. Eerder werd er wel geëxperimenteerd. Bekend waren de proeven van de Engelse arts Edward Jenner. Hij infecteerde een 8-jarig jongetje (!) met de koepokken. Want, zo was gebleken, mensen die besmet raakten met het pokkenvirus van koeien, werden wel ziek, maar genazen relatief snel.

Jenner gaf de jongen twee krasjes op de hand. Daarin wreef hij de inhoud van de koeienpok. Op die plekken kreeg de jongen een pok en hij werd een beetje ziek. Maar dat was het. Daarna herhaalde Jenner het experiment met een melkmeisje. Eveneens met een positief resultaat.
Het lijkt er veel op dat het meisje in Bengalen ook op die wijze is besmet. Zo is zij ‘ingeënt’. Of dat met de inhoud van een koeienpok was? Het middel staat niet vermeld. Evenmin wie haar heeft ingeënt. Het meisje werd, net als het jongetje in Engeland, vijfentwintig jaar later, als proefkonijn gebruikt. Een andere verklaring heb ik niet.

1 antwoord

Plaats een Reactie

Meepraten?
Draag gerust bij!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *