De Slavernij Junior (2)

Slaven? Goedkope arbeidskrachten bedoel je!

Over De Slavernij is al veel gezegd. Over de De Slavernij Junior nog weinig. Aanvankelijk wilde ik mijn mond hier ook over houden. Ik vond het ongepast om als auteur van het boekje Kind aan de Ketting (NiNsee 2009) commentaar te leveren op het werk van collega-educatoren. Natuurlijk zou ik het zelf anders doen en wie weet, beter. Ik heb hiervoor al kritiek geleverd op het ‘wij’ perspectief en dat leek mij voldoende. Maar nu ik vandaag bericht kreeg over het lespakket, wil ik nog wat kwijt: de begeleidende tekst schiet mij recht in het verkeerde keelgat.

Zo staat het letterlijk op de site van de NPS / Teleac:

In de zesdelige serie De Slavernij Junior, een special van Vroeger & Zo, wordt het verhaal vertelt van slavenhandel met een historisch perspectief maar uitmondend in het heden.

In De Slavernij Junior zien we de schrijnende behandeling van mensen die als goedkope arbeidskrachten werden ingezet in de koloniale periode. Ook Nederlandse handelaren deden hieraan mee. Maar menselijke onderdrukking is niet alleen iets uit het verleden. Kinderarbeid werd in de 19e eeuw afgeschaft, maar hoe zit het met arbeid door kinderen in arme landen? En hoe zit het met bijbaantjes door pubers? Met Vroeger & Zo maakt u ook deze onderwerpen begrijpelijk én bespreekbaar.

Vergoelijking van slavernij? Jazeker. Door eufemismen en oneigenlijke vergelijkingen.

Eufemisme 1 – goedkope arbeidskrachten

Het programma gaat over Slavernij, toch? Juist dat woord ontbreekt. Op zich niet erg, maar om nu in plaats van slaven over goedkope arbeidskrachten te spreken… Want dat zijn slaven niet. Slaven leven in gevangenschap, zijn bezit en gedwongen gratis werk te verrichten. Wat ze krijgen aan eten of kleding is net genoeg om in leven te blijven, dus om arbeid te leveren. Dat noem je ook geen ‘menselijke onderdrukking’, maar minstens uitbuiting en ook dat woord is nog steeds een eufemisme.

Ik doe het niet graag, maar om mijn bezwaar te verduidelijken, vind ik hier een vergelijking met de Holocaust wel op zijn plaats. Joden die na deportatie niet direct omgebracht werden, werkten als slaven in de concentratiekampen. Niemand zal het wagen hen ‘goedkope arbeidskrachten’ te noemen. Ja, dat deden de nazi’s misschien, maar hun perspectief volg ik liever niet.

Eufemisme 2 – Schrijnende behandeling?

Dat er daarnaast ook nog op grote schaal slaven gefolterd werden, mag zeker aan de orde komen. Maar die folteringen en mishandelingen een ‘schrijnende behandeling’ noemen? Het verschijnsel slavernij is schrijnend. Schrijnend om te lezen dat een lespakket over slavernij zo wordt aangekondigd.

Oneigenlijke vergelijking – Bijbaantjes van pubers

Natuurlijk is het didactisch soms nodig vergelijkingen met de actuele leefwereld te maken. Steeds met het doel die geschiedenis voortelbaar en invoelbaar te maken. Maar welke draai moet je niet maken om van slavernij van toen te komen bij bijbaantjes van pubers nu?

Wat was dat toch? Is er eindelijk de mogelijkheid gedegen inzicht te geven in het Nederlandse Slavernijverleden, verdwijnt die volkomen naar de achtergrond. Alle vormen van kinderarbeid, hoe belangrijk ook, worden behandeld. Toen en nu. Terwijl uiteindelijk geen kind een beeld heeft van Suriname of van een van de voormalige Nederlandse Antillen.